Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich
Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
PROGRAM KONSERWATORSKI DLA OŁTARZA GŁÓWNEGO KOŚCIOŁA PARAFIALNEGO PARAFII PW. NMP RÓŻAŃCOWEJ W WILCZKOWIE
Ołtarz będący przedmiotem tego opracowania znajduje się w Wilczkowie, w kościele pw. NMP Różańcowej. Pierwsza informacja o kościele w tej miejscowości pochodzi z 1350 r. Obecny kościół wybudowano w 1705 r. a rozbudowano w1905 r.
STAN ZACHOWANIA
Ołtarz główny kościoła parafialnego parafii p.w. Matki Bożej Różańcowej w Wilczkowie woj. Dolnośląskie powstał w 1675 r.(data na szczycie ołtarza ) posiada charakterystyczne cechy warsztatu śląskiego. Ustawiony na mensie ołtarzowej, budowanej z cegły i obłożony płytkami z czerwonego marmuru. Ołtarz poddany konserwacji najprawdopodobniej na przełomie wieków XIX w. na XX-ty i drugi raz ok. 1965 r. kiedy wymieniono obraz ołtarzowy o czym świadczy sposób wykonania laserunków i przemalowania. Najprawdopodobniej w tym czasie tj. na przełomie wieków XIX w. na XX-ty usunięto wszystkie pulmentowe złocenia, a w ich miejsce wprowadzono szlakmetal kładąc go na cienkim podkładzie kredowo-klejowym i cienkiej warstwie czerwonego pulmentu. Srebrzenia na folię aluminiową, laserowaną położoną na mikstionie. Skurcze drewna wynikające z różnicy temperatur i wilgotności w kościele są przyczyną czego efektem są ubytki do drewnianego podłoża. Podobnie jest z złoceniami szlakmetalu na czerwony pulmencie kładzionym na zaprawie kredowo – klejowej. W trakcie tej konserwacji nie uzupełniono ubytków drewnianych fragmentów ornamentów i rzeźb.
W czasie kolejnej konserwacji wstawiono dwa współczesne obrazy. W zwieńczeniu ołtarza, w glorii: obraz gołębicy symbolizujący Ducha Św. W centrum ołtarza retabulum wstawiono obraz „Widzenie św. Bernadetty”.
Obraz „Widzenie św. Bernadetty” zastąpił oryginał z czasów powstania ołtarza z (1675 r. ), a obecnie znajduje się w zakrystii kościoła. Jest to obraz przedstawiający scenę „ Opłakiwanie Chrystusa”. Stan techniczny obrazu wymaga interwencji konserwatorskiej.
Ołtarza gł. w kościele p.w. Matki Boskiej Różańcowej z 1675 r. w Wilczkowie woj. Dolnośląskie przed konserwacją.
Ołtarza gł. w kościele p.w. Matki Boskiej Różańcowej z 1675 r. w Wilczkowie woj. Dolnośląskie po konserwacji.
ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE
Celem konserwacji ołtarza głównego w Wilczkowie jest przywrócenie wartości estetyczno – plastycznych, odtworzenie założeń autorskich, wzmocnienie wytrzymałości i przyczepności oryginalnych warstw technologicznych i rekonstrukcja jej ubytków. Przywrócenie wytrzymałości mechanicznej wszystkich elementów stanowiących jego wystrój. Zabezpieczenie go przed działalnością drewnojadów i usunięcie innych przyczyn wywołujących zniszczenia struktury obiektu. Celem konserwacji jest usunięcie wszystkich przemalowań i przeróbek nie będących w zgodzie z założeniem autorskim wystroju. Zamierza się przywrócić ołtarzowi, jako całości wszystkich wartości estetyczno- plastycznych. W ramach tych działań powinno się zrekonstruować wszystkie ubytki: ornamentów, rzeźb i marmoryzowanej polichromii ołtarza.
Powinno się zrekonstruować mocno przetartą malaturę obrazu olejnego na desce sosnowej „ Ostatnia wieczerza” będącego częścią predelli. Przywrócić obraz „Opłakiwanie Chrystusa” na miejsce jego pierwotnej ekspozycji. Być może odnajdzie się oryginalny obraz ze zwieńczenia ołtarza to trzeba mu umożliwić powrót na szczyt ołtarza w Wilczkowie.
PRZEBIEG PRAC KONSERWATORSKICH
Prace przy konserwacji ołtarza rozpoczęto 02 04 2014 r. Konserwacji poddano wszystkie elementy konstrukcji ołtarza, oraz ornamenty i obrazy. Wykonano badania stratygraficzne wystroju metodą mechaniczną – skalpelem rozdzielając poszczególne warstwy technologiczne tworząc sondę schodkową. Przeanalizowano wykonane odkrywki i wyszczególniono warstwy technologiczne i chronologiczne dla wszystkich elementów ołtarza. Wyodrębniono z pośród układu warstw technologicznych jedną warstwę malarską położoną na szlifowanymi drewnie sosnowym-elementy konstrukcyjne. Ornamenty i rzeźby wykonane w drewnie lipowym -. Liczą najwięcej sześć warstw technologicznych
Przykład rekonstrukcji i renowacji główki aniołka z ołtarza w Wilczkowie
Ubytki w warstwie drewna powstałe na skutek uszkodzeń mechanicznych zadrapań polichromii na powierzchni: ołtarza ;rzeźb i ornamentów uzupełniono kitem sporządzonym na bazie żywicy. Miejsce pod kit wcześnie oczyszczono i nasączono klejem w celu zwiększenia przyczepności. Drobniejsze ubytki wypełniono kitem trocinowym z kredą na bazie kleju glutenowego. Kity wymodelowano szpachlą do kształtu powierzchni. Po wyschnięciu kity powtórnie modelowano przy pomocy papieru ściernego. Retusze na powierzchni ornamentów i wykonano farbami temperowymi. Na wszystkich elementach złoconych ołtarza wymieniono przemalowane brązą folie złote stosując oryginalną technologię kładzionego złota na pulment czerwony.
Ołtarz kościoła w Wilczkowie p.w. Matki Boskiej Różańcowej z 1675 r. w Wilczkowie woj. Dolnośląskie
Na podstawie materiałów źródłowych i bibliografii oraz na podstawie badań obiektu, Ołtarz gł. kościoła parafialnego posiada inskrypcję zamieszczoną na zwieńczeniu ołtarza, pisaną złotą farbą, którą ktoś kiedyś chciał usunąć najpewniej niedługo po 1945 r. Rozmazane litery staroniemieckiego tekstu z trudnością nadają się do odczytu. Jest to werset z Księgi Jeremiasza 53/5:
„ Lecz on zraniony jest za występki nasze, starty za winy nasze. Ukarany został dla naszego zbawienia, a jego ranami jesteśmy uleczeni”
KONSERWACJA OBRAZÓW OŁTARZA GŁ W KOŚCIELE W WILCZKOWIE
Dwa obrazy malowane na płótnie i belce konstrukcyjnej z predelli ołtarza kościoła w Wilczkowie poddano konserwacji. Obraz „Opłakiwanie Chrystusa” poddano konserwacji na miejscu, (in situ) z powodu braku możliwości zdemontowania obrazu namalowanego na belce konstrukcyjnej, na której postawiono nastawę ze zwieńczeniem. Obraz pt. „Złożenie do grobu” przebywające w zakrystii kształtem i wielkością odpowiada wnęce ołtarzowej, której eksponowano obraz „Widzenie św. Bernadety” obecnej patronki kościoła. Obraz ten oczyszczono zabrudzeń i uszkodzeń powstałych na skutek polania obrazu ługiem używanym do mycia ściań.Środek ten potrafił w kontakcie z powierzchnią malatury obrazu w miejscu kontaktu zniszczyć farbę. Tak stało się z licem obrazu „Matki Bożej z Lourd” Po renowacji obraz oprawiono w nową ramę i powieszono na ścianie południowej kościoła. Obraz pt. „Złożenie do grobu” poddano konserwacji w pracowni konserwatorskiej w Oleśnicy. Stworzono właściwe warunki: temperatura i wilgotność powietrza zbliżone do tych, jakie panują w miejscu stałej ich ekspozycji. Obraz „Ostatnia wieczerza” konserwowany był na miejscu – in situ z powodu namalowania go na belce konstrukcyjnej o długości 4,5 m, stanowiącej podstawę retabulum. poddano impregnacji i zabezpieczeniu przed działalnością drewnojadów.
Obraz z ołtarza kościoła w Wilczkowie „Ostatnia wieczerza” przed konserwacją.
Obraz z ołtarza kościoła w Wilczkowie „Ostatnia wieczerza” po konserwacji.
Obraz „ Złożenie do grobu” z kościoła w Wilczkowie-stan przed konserwacją.
Obraz „ Złożenie do grobu” z kościoła w Wilczkowie-stan po konserwacji.
W trakcie prac konserwatorskich zdecydowano komisyjnie o zmianie obrazu w centrum ołtarza. Wcześniej eksponowany obraz olejny na płótnie” Matka Boska z Lourd ze św. Bernadetą” zastąpił przechowywany w zakrystii obraz z epoki” Złożenie do grobu” najprawdopodobniej pochodzący z tego ołtarza o czym może świadczyć kształt i format tego obrazu jest w bardzo złym stanie technicznym, malowany techniką olejną.
Obraz ” Widzenie Bernadety” po renowacji w nowym miejscu.
Prace konserwatorskie na ołtarzu głównym i jego elementów wystroju z kościoła filialnego ołtarzu kościoła filialnego w Wilczkowie pod wezw. Matki Boskiej Różańcowej. w Wilczkowie woj. Dolnośląskie Boże woj. Dolnośląskie zostały wykonane przez pana Wiesława Piechówkę i pana Tomasza Junika. Prace zakończono 5.11. 2014r.
